Wypadek, cudze zaniedbanie lub czyn niedozwolony mogą bardzo mocno wpłynąć na rodzinną stabilność finansową, spowodować nieoczekiwane wydatki lub trwale pomniejszyć dochody. Sprawdź jakie są Twoje prawa aby dochodzić odszkodowania powypadkowego od osoby odpowiedzialnej.   

Dzięki tej publikacji łatwo poznasz następujące zagadnienia:

• zadośćuczynienie, odszkodowanie po wypadku i renta, zakres pojęć
• odpowiedzialność cywilna sprawcy za szkodę
• uprawnienia poszkodowanego po wypadku
• renta deliktowa
• renta wyrównawcza
• kapitalizacja renty
• renta po wypadku śmiertelnym

Zadośćuczynienie, odszkodowanie i renta, zakres pojęć

W języku potocznym zdarza nam się wykorzystywać pewne terminy zamiennie z uwagi na ich bliskoznaczny sens. Jednakże jeśli chcemy poznać mechanizmy prawne jakie przysługują osobie, która ucierpiała np. w wypadku komunikacyjnym  potrzebujemy trzymać się ściśle prawnego zakresu znaczeniowego wymienionych terminów.

Zadośćuczynienie

Poprzez zadośćuczynienie rozumiemy finansową rekompensatę cierpienia jakie osoba poszkodowana poniosła w związku z zawinionym przez sprawcę wypadkiem. Zadośćuczynienie nie odnosi się do strat materialnych ale do psychicznych. Jego celem jest zrównoważenie subiektywnego poczucia krzywdy.

Odszkodowanie powypadkowe

Odszkodowanie odnosi się do obiektywnych strat materialnych poniesionych przez poszkodowanego. Straty te mogą dotyczyć zarówno mienia (np. rozbity samochód) jak i zdrowia fizycznego, spowodować wydatki związane z prywatnym leczeniem, kosztami opieki nad poszkodowanym lub koszty utraconych dochodów. Z pojęciem odszkodowania związane jest pojęcie szkody. Jeśli nie powstała szkoda albo nie można jej udowodnić, nie można mówić o odszkodowaniu.

Renta po wypadku

Jest to stałe świadczenie pieniężne o charakterze zabezpieczenia socjalnego, wypłacane osobie, która w wyniku wypadku utraciła zdolność do wykonywania pracy lub uzyskiwania dochodu. Może przysługiwać zarówno bezpośrednio osobie poszkodowanej jak i jego bliskim, którzy ucierpieli wskutek konsekwencji czynu niedozwolonego.

Odpowiedzialność cywilna sprawcy za szkodę

Odpowiedzialność cywilna zasadza się na założeniu, że każdy z nas odpowiada za konsekwencje swojego postępowania, a także za konsekwencje postępowania swoich podopiecznych, pracowników i dzieci, również zwierząt. Odpowiedzialność cywilna dzieli się na kontraktową i deliktową.

Odpowiedzialność cywilna kontraktowa

Odpowiedzialność kontraktowa chroni stronę umowy przed jej nienależytym wykonaniem. Jeśli wskutek źle zrobionych schodów trzeba je poprawić lub wykonać ponownie to zleceniobiorca jest zobowiązany do wykonania tych działań lub opłacenia rachunku za naprawę dokonaną przez kogoś innego.

Przykład 1. Prowadzący roboty budowlane samowolnie zmienił konstrukcję dachu, wskutek czego doszło do jego osunięcia. Z uwagi na okoliczności zdarzenia roboty naprawcze powierzono specjalistycznej firmie, a kosztami obciążono sprawcę szkody. 

Odpowiedzialność cywilna deliktowa

“Kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia” mówi art. 415 KC. Odpowiedzialność cywilna deliktowa odnosi się do czynów niedozwolonych (łac. delictum – przestępstwo), gdzie wskutek działania lub zaniechania powstała szkoda “na osobie” lub szkoda “na mieniu” – czyli ucierpiało czyjeś zdrowie lub majątek. Kodeks cywilny przewiduje trzy typy odpowiedzialności deliktowej:

• na zasadzie winy,
• na zasadzie ryzyka,
• na zasadzie słuszności.

Odpowiedzialność cywilna deliktowa na zasadzie winy

Wina to umyślne lub nieumyślne działanie naruszające prawa innych osób. Winy nie ponoszą dzieci do 13 roku życia oraz osoby, których kondycja psychiczna nie pozwala na racjonalną ocenę sytuacji i rozmyślne podejmowanie decyzji (osoby niepoczytalne). Wina nie musi wynika wprost z naruszenia przepisów prawa pozytywnego (stanowionego), lecz również z naruszenia współżycia społecznego. Podstawą odpowiedzialności deliktowej na zasadzie winy jest związek przyczynowo skutkowy pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a powstaniem szkody.

Przykład 2. Rowerzysta nie dostosował prędkości jednośladu do warunków atmosferycznych, wskutek czego stracił panowanie i potrącił pieszego na pasach. Poszkodowany doznał rozległego urazu podstawy czaszki i pomimo wysiłków lekarzy pozostaje w stanie wegetatywnym.  

Odpowiedzialność cywilna na zasadzie ryzyka

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka wymienia obszary aktywności ludzkiej (a nie konkretne działania), za które przypisuje odpowiedzialność określonym osobom. Zakłada się, że podejmujący aktywność w danym obszarze mógł i powinien przewidzieć konsekwencje swoich działań, zdarzeń lub zbiegów okoliczności i postępować tak aby wyeliminować ryzyko powstania szkody.

Do tej grupy należą:

• szkoda wyrządzona przez podwładnego (odpowiedzialność zwierzchnika za szkody spowodowane przez podwładnego);
• wyrzucenie, wylanie, spadnięcie przedmiotu z pomieszczenia (np. gdy ciężki przedmiot spadnie z balkonu na zaparkowany samochód – odpowiada ten, kto zajmuje pomieszczenie);
• zawalenie się budowli;
• odpowiedzialność prowadzącego przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (czyli np. gazowni, elektrowni);
• odpowiedzialność samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji (czyli np. właściciela samochodu, motocykla lub roweru).

Czynnikiem, który wyłącza odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest działanie siły wyższej (“vis major”) lub wskutek wyłącznej winy poszkodowanego albo osoby trzeciej.

Przykład 3. Robotnicy prowadzący prace budowlane nie zabezpieczyli należycie miejsca robót, w wyniku czego późnym wieczorem, nieświadomy niczego przechodzień, potknął się i przewrócił. Upadek spowodował złamanie obojczyka.  

Odpowiedzialność cywilna deliktowa na zasadzie słuszności

W tej kategorii mieści się odpowiedzialność oparta na zasadzie aksjologicznej, jeśli komuś została wyrządzona szkoda to należy słusznie dążyć do jej naprawienia. Nie ma tu związku z czyimś działaniem, czy winą ale raczej ze stanem rzeczy, który wg norm współżycia społecznego domaga się naprawienia, a jego zaniechanie godzi w społeczne poczucie sprawiedliwości.

Przykład 4. Właściciel agresywnego psa nie upilnował zwierzęcia, które napadło na bawiące się nieopodal dzieci. Występująca w ich obronie matka odniosła rany. Pozew o odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu przygotowała nasza kancelaria.

Uprawnienia poszkodowanego w wypadku

Co do zasady odszkodowanie może przybrać dwie formy:

• przywrócenie do stanu pierwotnego albo
• rekompensaty pieniężnej

Warunkiem otrzymania odszkodowania pieniężnego jest właściwa wycena szkody. Wartość odszkodowania może składać się z dwóch elementów:

• środków finansowych wyrównujących utracony majątek
• wartość dochodu utraconego bezpośrednio wskutek poniesionej szkody

W przypadku szkód niewymiernych, osobistych, związanych z utratą zdrowia i cierpieniem oraz jego konsekwencjami odszkodowanie może przybrać następujące formy:

• odszkodowanie kompensacyjne – jest to zwrot kosztów leczenia, wydatków rehabilitacyjnych, zakupu leków, zabiegów i konsultacji zabiegowych;
• odszkodowanie ogólne – mające charakter zadośćuczynienia za trwałe okaleczenie ciała, rany psychiczne, utratę równowagi emocjonalnej i dotychczasowego życia osobistego;

Jeżeli strony łączyła relacja biznesowa to możliwe jest również odszkodowanie umowne, gdzie strony zastrzegają jego wartość i warunki jego dochodzenia. W takich wypadku postanowienia te stosuje się przed kodeksowymi zasadami ogólnymi.

Co do zasady roszczenie o odszkodowanie za szkody na osobie przedawnia się z upływem 3 lat od chwili, kiedy osoba poszkodowana dowiedziała się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Obydwa te kryteria muszą być spełnione łącznie, więc jeśli spełniona jest pierwsza przesłanka, ale brak drugiej to roszczenie nie przedawnia się przed upływem 10 lat.

W przypadku szkód wynikłych z przestępstwa (występku lub zbrodni) odszkodowanie przedawnia się po 20 latach licząc od daty popełnienia przestępstwa.

Renta deliktowa

W kategorii odszkodowań za szkody odniesione osobiście (poniesione na osobie) istnieje możliwość dochodzenia renty deliktowej. Jest to renta wynikająca z czynu niedozwolonego, z tytułu długotrwałych negatywnych skutków i przybiera postać regularnych wpłat na rzecz poszkodowanego przez sprawcę. Dochodzenie renty deliktowej na podstawie przepisów kodeksu cywilnego nie wyklucza otrzymania także renty z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, ale może mieć wpływ na jej wysokość.

Renta wyrównawcza

Renta wyrównawcza to rodzaj renty deliktowej, której podstawą wypłaty jest wskazanie, że w konsekwencji czynu niedozwolonego osoba poszkodowana utraciła:

• dotychczasowe zdolności zarobkowe,
• zmniejszyły się jej widoki na przyszłość,
• zwiększyły się jej potrzeby (renta z tytułu zwiększonych potrzeb).

Wystarcza gdy każda z tych przesłanek wystąpi samodzielnie.

Przykład 5. Przechodzień, który przez zaniedbania ekipy budowlanej złamał obojczyk, prowadził jednoosobową działalność kurierską, dostarczał paczki. Wskutek złamania na cały okres leczenia i rekonwalescencji nie mógł prowadzić swojej działalności, stracił dochody.

Kapitalizacja renty

Renta zazwyczaj jest wypłacana w postaci – najczęściej – miesięcznych rat w ustalonej lub zasądzonej wysokości. Kapitalizacja renty to zamiana tych regularnych płatności w jednorazową, ale obejmującą całą wartość pieniężną poniesionej szkody. Środki w ten sposób pozyskane mogą posłużyć np. do kupna specjalnego samochodu przystosowanego do przewozu pasażera na wózku inwalidzkim i dostosowania mieszkania do osoby ograniczonej ruchowo, decyzja leży po stronie poszkodowanego.

Renta po śmierci

Jeżeli wskutek czynu niedozwolonego poszkodowany zmarł, z powództwem przeciwko sprawcy mogą wystąpić osoby bliskie – pośrednio poszkodowane. Osoba, względem której na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny lub którą zmarły dobrowolnie wspierał (stale dostarczał środki utrzymania), może żądać naprawienia szkody w postaci renty adekwatnej do potrzeb pośrednio poszkodowanych i możliwości zarobkowych zmarłego przez cały czas trwania hipotetycznego obowiązku alimentacyjnego.

Przykład 6. Poszkodowany wskutek wypadku rowerowego i pozostający przez pewien czas w stanie wegetatywnym zmarł, był mężem i ojcem dwójki dzieci. Dotąd pracował na wysokim stanowisku, a jego dochody stanowiły ¾ miesięcznych wpływów rodziny. Wdowa zleciła naszej kancelarii przygotowanie i prowadzenie pozwu o ustalenie renty dla siebie i dzieci do osiągnięcia przez nie pełnoletności.

Podsumowanie

Czy przysługuje Ci roszczenie wobec osoby, która jest winna cierpienia, utraty zdrowia lub strat materialnych jakie poniosła Twoja rodzina? Nie decyduj w pośpiechu, ani pod wpływem wzburzenia. Pozwól sobie pomóc, zwróć się do naszej kancelarii z prośbą o analizę stanu faktycznego i możliwych konsekwencji prawnych. Będzie nam miło Cię wesprzeć i wskazać najlepsze kroki. Skontaktuj się z nami.